Założenia programu PIP na lata 2025-2027 – na co muszą być gotowi pracodawcy?

Państwowa Inspekcja Pracy ogłosiła plan działania na lata 2025–2027. Przewiduje on około 55 tysięcy kontroli rocznie oraz działania prewencyjno-promocyjne w stosunku do przynajmniej 40 tysięcy podmiotów, a w centrum uwagi znajdą się kwestie legalności zatrudnienia, bezpieczeństwa pracy i zgodności z nowymi regulacjami krajowymi oraz unijnymi. Pracodawcy powinni przygotować się na wzmożony nadzór poprzez weryfikację swoich procedur co do ich zgodności z prawem pracy i przepisami BHP.

Oto zwięzłe podsumowanie najważniejszych informacji z perspektywy pracodawcy:

Priorytety PIP: zdrowie, legalność zatrudnienia i bezpieczeństwo

W latach 2025–2027 PIP realizuje trzy główne strategie:

• „Wizja zero” – ograniczenie wypadków w sektorze przemysłowym.
• Ochrona zdrowia – kontrola narażenia pracowników na czynniki rakotwórcze i pył azbestowy.
• Legalność zatrudnienia – nadzór nad pracą cudzoziemców i eliminacja tzw. „pracy na czarno”.

BHP i ergonomia – pod szczególnym nadzorem

Inspektorzy skoncentrują się na branżach o wysokim ryzyku zawodowym: budownictwie, przemyśle, energetyce i rolnictwie, co do których występuje największe ryzyko utraty zdrowia lub życia, które to kontrole i wydawane decyzje administracyjne mają się przyczynić do zmniejszenia ryzyka wystąpienia wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Szczególna uwaga Inspektorów podczas działań kontrolnych zostanie zwrócona na:

• spełnienie obowiązku rzetelnego przygotowania pracowników do pracy poprzez przeprowadzenie wymaganych szkoleń bhp,
• zapewnienie pracownikom profilaktycznych badań lekarskich. Inspektorzy pracy ocenią prawidłowość i kompletność opracowanych ocen ryzyka zawodowego,
• skuteczność i adekwatność przyjętych w zakładach pracy rozwiązań technicznych i organizacyjnych,
• zabezpieczenie stanowisk pracy środkami ochrony zbiorowej, wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej oraz ich prawidłowe stosowanie,
• przestrzeganie praw przysługujących grupie pracowników podlegających szczególnej ochronie (młodociani oraz kobiety w ciąży i karmiące dziecko piersią, osoby z niepełnosprawnościami).

Kontrola bez kary?

Tak, w przypadku pierwszej kontroli, gdy nie ujawni ona rażących naruszeń przepisów bhp, a zwłaszcza sytuacji bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia, inspektorzy pracy będą wskazywali pracodawcom i podmiotom organizującym pracę:

• nieprawidłowości z zakresu prawa pracy, w tym bhp,
• dokonają ich analizy prawno-technicznej oraz
• zastosują środki prawne (decyzje, wystąpienia i polecenia) przewidziane ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy,
• czas na wyeliminowanie przez pracodawcę stwierdzonych uchybień i nie będą okresowo stosować sankcji.

Działania będą miały przede wszystkim charakter instruktażowo-doradczy, motywujący do przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym bhp i legalności zatrudnienia.

Umowy, czas pracy i wynagrodzenia

W zakresie prawnej ochrony pracy priorytetem działań Państwowej Inspekcji Pracy pozostają kontrole dotyczące:

• stosowania umów cywilnoprawnych w warunkach stosunku pracy,
• ewidencja i rozliczanie czasu pracy (w tym nadgodzin i odpoczynków),
• terminowe wypłaty wynagrodzeń i świadczeń,
• przestrzeganie przepisów o zakazie handlu w niedziele i święta.

Kontrola legalności zatrudnienia

W przypadku obywateli polskich sprawdzane będzie przestrzeganie obowiązku:

• zawarcia umowy o pracę na piśmie,
• potwierdzenia na piśmie warunków umowy o pracę przed dopuszczeniem pracownika do wykonywania pracy oraz
• dopełnienie obowiązku zgłoszenia osoby pracującej do ubezpieczeń społecznych w ZUS.

W przypadku cudzoziemców, Kontrole PIP będą obejmowały firmy zatrudniające obcokrajowców, zwłaszcza z krajów o podwyższonym ryzyku migracyjnym (Afryka, Azja Centralna) i będą dotyczyły poszczególnych kwestii:

• legalnego pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
• dostępu cudzoziemców do polskiego rynku pracy oraz naruszania ich praw pracowniczych – oceniane będą: legalność pobytu, warunki pracy, poprawność umów oraz przypadki pozornego zatrudniania.

Pod lupą znajdą się także agencje pracy tymczasowej i przedsiębiorstwa prowadzone przez cudzoziemców.

Nowe przepisy pod lupą inspektorów

Celem PIP będzie dokonanie oceny przestrzegania przez pracodawców, przepisów, które wprowadzono niedawno do Kodeksu pracy, w tym, dotyczących:

• uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, do których zalicza się urlop rodzicielski, w tym wydłużenie urlopu, przyznanie nieprzenoszalnej części urlopu dla każdego rodzica, nowe zasady jego wykorzystywania, oraz elastyczna organizacji pracy, a także
• wykonywania pracy w formie zdalnej (prowadzenia dokumentacji, ocena ryzyka zawodowego, ustalenie zasad zwrotu kosztów, zapewnienie pracownikom odpowiednich warunków pracy poza biurem),
• ochrony sygnalistów – zadanie to zostanie powierzone nowej komórce organizacyjnej – Sekcji Obsługi Sygnalistów (SOS). Zainteresowani będą mogli uzyskać informacje i wyjaśnienia dotyczące praktycznych aspektów stosowania przepisów ustawy o ochronie sygnalistów.

Jakie wyzwania są stawiane pracodawcom w przyszłości?

W niedalekiej przyszłości, Przedsiębiorców dotkną też unijne regulacje:

• dyrektywa o jawności wynagrodzeń ma być implementowana do 2026 r. (co wymusza analizę i ujawnianie poziomów płac) oraz
• dyrektywa o pracy na platformach – do 2025 r. (poprawa warunków pracowników cyfrowych zajmujących się m.in. dowozem jedzenia oraz przewozem osób).

W związku z powyższym – wdrożenie dyrektyw do polskiego porządku prawnego niewątpliwie będzie skutkować rozszerzeniem kompetencji Państwowej Inspekcji Pracy, o czym pojawiła się wzmianka w Planie Działania PIP.

Kampanie i działania edukacyjne

W ramach działań prewencyjnych zaplanowano:

• kampanię o legalnym zatrudnianiu cudzoziemców,
• kampanię „Bezpieczeństwo zależy od Ciebie”, by wspierać firmy w samodzielnym doskonaleniu standardów bezpieczeństwa,
• działania w branży budowlanej („STOP wypadkom!”),
• akcje informacyjne nt. substancji chemicznych i azbestu,
• szkolenia dla młodzieży w ramach programu „Kultura bezpieczeństwa”.

Co warto zrobić już teraz?

• Przeprowadzić audyt dokumentacji kadrowo-płacowej, w tym przygotować się na zmiany co do jawności wynagrodzeń.
• Upewnić się, że umowy cywilnoprawne nie zastępują etatu.
• Sprawdzić legalność zatrudnienia cudzoziemców.

——————————————————————————————————

Jeśli potrzebujesz pomocy we wdrożeniu procedur zgodnych z aktualnymi wymogami PIP –oferujemy audyt zgodności, szkolenia dla działów HR oraz wsparcie przy kontrolach PIP. Zapraszamy do kontaktu!

Zapraszamy również do zapisu na nasz bezpłatny newsletter – zapisy

Autorzy

Łukasz Gontarek