Odstąpienie od leczenia pacjenta – o czym powinien pamiętać Lekarz?

W pracy lekarza zdarzają się sytuacje, w których jest on zmuszony do rezygnacji z dalszego leczenia pacjenta. Bardzo często powodem takiej decyzji jest utrata zaufania na linii „lekarz – pacjent”, które jest nieodzowne dla prawidłowego przebiegu procesu diagnostycznego i leczniczego. Niemniej, aby powyższe działanie odbyło zgodnie z prawem, w szczególności z poszanowaniem praw pacjenta, należy mieć na uwadze brzmienie przepisów.

O jakich przepisach należy pamiętać?

Powyższą tematykę reguluje art. 38 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (u.z.l.) oraz uzupełniająco również art. 7 Kodeks Etyki Lekarskiej (KEL). Co istotne, lekarz nie powinien tracić z pola widzenia także przepisów ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

W świetle ich brzmienia, lekarz co do zasady może odmówić podjęcia lub odstąpić od leczenia danego pacjenta. Niemniej, takie działanie nie jest całkowicie dowolne i w niektórych sytuacjach może być ograniczone.

Kiedy lekarz może odstąpić od leczenia pacjenta?

Pierwszym i najważniejszym ograniczeniem jest konieczność weryfikacji przez lekarza aktualnego stanu zdrowia pacjenta. Lekarz nie może bowiem odmówić podjęcia lub odstąpić od leczenia w sytuacji, gdy zwłoka w tym zakresie mogłaby spowodować u pacjenta niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia.

Po drugie, jeżeli lekarz wykonuje swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby, może nie podjąć lub odstąpić od leczenia, jeżeli:

• istnieją poważne ku temu powody oraz
• po uzyskaniu zgody swojego przełożonego.

W tym przypadku, art. 38 ust. 3 u.z.l. wyraźnie wskazuję, że nie podejmując się leczenia pacjenta lub odstępując do niego, lekarz powinien mieć „poważne ku temu powody”. Podobnie art. 7 KEL (zarówno w poprzednim, jak i aktualnym brzmieniu), wskazuje na konieczność wystąpienia w takiej sytuacji „szczególnie uzasadnionych wypadków”.

W piśmiennictwie często podnosi się, że podstawą dla odstąpienia od leczenia powinny być przyczyny, które obiektywnie mają racjonalne uzasadnienia, a równocześnie są na tyle istotne, że usprawiedliwiają decyzję lekarza o niepodjęciu lub zaprzestaniu kontynuacji leczenia. Takim powodem może być utrata zaufania na linii „lekarz-pacjent”. Brak współpracy pacjenta z lekarzem stanowi bowiem istotną przeszkodę w prowadzeniu leczenia(stanowisko RPP w uzasadnieniu wyroku WSA w Warszawie z 15.09.2017 r., VII SA/Wa 2544/16, LEX nr 2599440). Z tego względu bardzo ważne jest, aby należycie udokumentować każde zachowanie pacjenta wobec lekarza, które prezentuje brak zaufania lub utrudnia przebieg procesu leczenia.

Po trzecie, lekarz w przypadku decyzji o niepodjęciu lub odstąpieniu od leczenia pacjenta powinien każdorazowo dopełnić następujących obowiązków:

1. ostatecznie wcześnie uprzedzić o swojej decyzji pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego bądź opiekuna faktycznego, jak również
2. wskazać realne możliwości uzyskania określonego świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym,
3. uzasadnić i odnotować fakt niepodjęcia lub odstąpienia od leczenia w dokumentacji medycznej pacjenta.

Czy odstąpienie od leczenia powinno zostać zgłoszone do NFZ?

Należy pamiętać, że w przypadku realizowania świadczeń w rodzaju podstawowa opieka zdrowotna (POZ) w oparciu o umowę zawartą z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ), lekarz POZ, który odstępuje od leczenia danego pacjenta, powinien dodatkowo zgłosić ten przypadek wraz z uzasadnieniem właściwemu ze względu na zawartą umowę Oddziałowi NFZ. Powyższe wynika wprost z treści Zarządzenia Nr 79/2022/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 29 czerwca 2022 r. w sprawie warunków zawarcia i realizacji umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju podstawowa opieka zdrowotna.

Co w sytuacji, gdy lekarz współpracuje z innym podmiotem leczniczym?

W przypadku podmiotów leczniczych współpracujących z większą liczbą personelu lekarskiego, warto rozważyć wprowadzenie wewnętrznej procedury dla lekarzy, w ramach której zostałyby opracowane jasne i szczegółowe wytyczne, co do sposobu postępowania w sytuacji podjęcia przez lekarza decyzji o odstąpieniu od leczenia określonego pacjenta. Powyższe jest szczególnie  istotne w tym placówkach, w których lekarze są zatrudnieni na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby. Nadto, należy pamiętać, że możliwość odstąpienia od leczenia pacjenta jest prawem lekarza a nie podmiotu leczniczego.

Podsumowanie

Reasumując, lekarz decydując się na odstąpienie od leczenia pacjenta powinien pamiętać o powyższych ograniczeniach i obowiązkach wynikających z przepisów. Ich spełnienie jest istotne dla uniknięcia zarzutu popełnienia przewinienia zawodowego, czy naruszenia praw pacjenta, a w przypadku lekarzy etatowych – naruszenia obowiązków pracowniczych.

Jak możemy pomóc?

Kancelaria F/K Legal na co dzień wspiera lekarzy oraz podmioty lecznicze w przygotowaniu niezbędnych procedur wewnętrznych, w tym również regulujących sposób postępowania kadry lekarskiej w relacjach z pacjentem. Powyższe ma na celu wprowadzenie standardu właściwego postępowania po stronie członków personelu medycznego, który będzie uwzględniał obowiązujące przepisy prawa. W razie potrzeby konsultacji lub uzyskania wsparcia w tym temacie, zapraszamy do kontaktu.

Autorzy

Natalia Zbrojewska