Czy podmiot leczniczy zapłaci VAT wykorzystując środki z KPO?

Jak sfinansować podatek?

Podatek VAT nie jest wydatkiem kwalifikowanym w projektach realizowanych z udziałem środków z Krajowego Planu Odbudowy (KPO). Oznacza to, że wartość podatku VAT od projektu zrealizowanego z zaangażowaniem środków z KPO nie może zostać pokryta z kwoty dofinansowania. Tym samym, podmioty korzystające ze wsparcia ze środków w ramach KPO muszą sfinansować VAT własnymi środkami. Uiszczenie podatku VAT traktowane jest jako wkład własny podmiotu uprawnionego w inwestycję. Rozwiązanie takie zostało przyjęte nie tylko w Polsce, ale w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Zważywszy na wartość dofinansowania, równowartość podatku VAT (8% w przypadku przedsięwzięć budowlanych lub 23 % w przypadku kupowania dóbr i usług) może być znacznym obciążeniem, zwłaszcza dla podmiotów leczniczych, które często zmagają się z problemami finansowymi oraz niedoborami środków finansowych na inwestycje.

Koszt podatku VAT, w zależności od skali inwestycji może utrudnić dostęp do środków finansowych podmiotom leczniczym, a nawet zupełnie zniechęcić go do sięgnięcia po dofinansowanie i realizacji inwestycji.

Jak podmiot leczniczy może sfinansować podatek VAT?

Problem nie jest nowy i był sygnalizowany wielokrotnie urzędnikom podczas posiedzeń sejmowych podkomisji, a także powielany w ramach interpelacji poselskich.

Dotychczasowe komunikaty Ministerstwa Zdrowia w sposób wyraźny wskazują, że nie przewiduje się wdrożenia rozwiązań systemowych, które miałyby ułatwić podmiotom leczniczym finansowanie zobowiązań publicznoprawnych.

Podmiot leczniczy musi więc pokryć podatek ze środków własnych. Czyli jak, jeśli podmiot leczniczy tych środków faktycznie w swojej kasie nie posiada?

Najbardziej oczywistym rozwiązaniem jest oczywiście zaciągnięcie kredytu lub pożyczki w warunkach wolnorynkowych. Nie jest to jednak rozwiązanie idealne, ponieważ generuje powstanie dodatkowego kosztu w postaci odsetek oraz prowizji. Udzielenie kredytu lub pożyczki uzależnione jest również od aktualnej sytuacji podmiotu leczniczego, zatem nie jest to rozwiązanie pewne.

Należy zastanowić się nad możliwością udzielenia podmiotowi leczniczemu dotacji przez gminę, powiat lub województwo.

Jednostki samorządu terytorialnego obowiązane są do wykonywania zadań własnych z zakresu ochrony zdrowia określonych w odrębnych przepisach. Oznacza to, że jednostki samorządu terytorialnego są odpowiedzialne za organizację i finansowanie świadczeń zdrowotnych na swoim obszarze. W interesie samorządu terytorialnego powinno być zatem sprawne funkcjonowanie podmiotów leczniczych na jego obszarze, a także ekonomiczne przeprowadzenie inwestycji z zakresu ochrony zdrowia.

Rozwiązanie takie zostało zasugerowane przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej w  piśmie z dnia 15.10.2024 r. (sygnatura sprawy DKK-II.054.2.2024.D), stanowiącym odpowiedź na interpelację poselską nr 5047.

Czy finansowanie podatku VAT dotacją jest prawnie możliwe?

Zgodnie z art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (dalej: u.d.l.) podmiot wykonujący działalność leczniczą może otrzymać środki publiczne z przeznaczeniem na:

• realizację zadań w zakresie programów polityki zdrowotnej, programów zdrowotnych i promocji zdrowia, w tym na zakup aparatury i sprzętu medycznego oraz wykonanie innych inwestycji koniecznych do realizacji tych zadań,
• remonty,
• inne niż określone w pkt 1 inwestycje, w tym zakup aparatury i sprzętu medycznego,
• realizację projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub niepodlegających zwrotowi środków z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), lub innych niż wymienione środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi na zasadach określonych w odrębnych przepisach,
• cele określone w odrębnych przepisach oraz umowach międzynarodowych,
• realizację programów wieloletnich,
• pokrycie kosztów kształcenia i podnoszenia kwalifikacji osób wykonujących zawody medyczne.

Należy zauważyć, że katalog podmiotów uznawanych za podmioty lecznicze w kontekście art. 114 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej jest bardzo szeroki, ponieważ mogą być nim zarówno przedsiębiorcy prywatni, samodzielne zakłady zdrowotne czy fundacje i instytuty.  Możliwość przekazania dotacji przez  jednostkę samorządu terytorialnego nie jest zatem uzależniona od struktury własnościowej podmiotu, co znaczy, że przekazanie środków nie jest uzależnione od tego, czy jednostka samorządu terytorialnego jest właścicielem podmiotu, który zamierza wspomóc finansowo.

Wprawdzie cel oznaczony jako „pokrycie wkładu własnego na VAT” nie zostało wskazane wprost literalnie w treści tego przepisu, jednak sam katalog przeznaczenia środków publicznych jest stosunkowo szeroki i nie ma charakteru zamkniętego.

Ponadto, wobec wypowiedzi medialnych urzędników Ministerstwa Zdrowia pojawiła się istotna wątpliwość co do rodzaju dotacji, która mogłaby zostać zastosowana w ramach finansowania podatku VAT w inwestycji z KPO.  Art. 144 oraz art. 115 ustawy o działalności leczniczej dotyczą bowiem dotacji celowych. Oprócz dotacji celowych wyróżniamy również dotacje podmiotowe na bieżącą działalność podmiotu.

„Co do zasady w dotychczasowych naborach nie ma wkładu własnego. Chyba że traktujemy podatek VAT – który jest niekwalifikowany – jako wkład własny. W takich sytuacjach potrzebne jest zaangażowanie własnych środków. Oczywiście mogą to być dotacje organów założycielskich – pod warunkiem, że nie są to dotacje celowe, czyli mogą to być dotacje na działalność statutową danego szpitala, a nie udzielone na konkretną inwestycję będącą przedmiotem dofinansowania z KPO – wyjaśniał dyrektor Departamentu Oceny Inwestycji w Ministerstwie Zdrowia.”[1] 

Czy dotacja może być środkiem własnym?

Warunki dofinansowania z KPO wskazują, że podatek VAT ma być pokryty środkami własnymi podmiotu. Należy zastanowić się, czy udzielona podmiotowi leczniczemu dotacja (niezależnie od jej rodzaju) jest środkiem własnym tego podmiotu?

W ujęciu wąskim należałoby uznać, że dotacja celowa nie jest i nigdy nie będzie środkiem własnym dotowanego podmiotu. Pozostaje bowiem własnością dotującego, który może żądać jej zwrotu w przypadkach wskazanych w przepisach prawa, w tym w przypadku wydatkowania dotacji niezgodnie z jej przeznaczeniem.

Dotacja podmiotowa jest za to bezzwrotną formą pomocy finansowej przeznaczonej na działalność bieżącą danego podmiotu. W swoim założeniu pozwala na większą swobodę wydatkowania przez dotowany podmiot. Wydaje się, że w tym przypadku należałoby uznać, że przekazana dotacja może być środkiem własnym na użytek rozliczeń podatku VAT w projekcie KPO.

Podsumowanie

Sfinansowanie podatku VAT w ramach inwestycji z KPO może być dla podmiotów leczniczych wyzwaniem organizacyjnym i finansowym, od którego uzależnione będzie powodzenie projektu. Pozyskanie finansowania na podatek VAT pozostaje kwestią nierozstrzygniętą i wymagającą pogłębionej analizy.

Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej i nie zastępuje jej.

[1] https://www.portalsamorzadowy.pl/ochrona-zdrowia/na-szpitale-powiatowe-spadnie-deszcz-pieniedzy-z-kpo-jest-malo-czasu-i-kilka-warunkow,578412.htm, dostęp 11.08.2025 r.

Autorzy

Paulina Kozicka