Sygnaliści w ochronie zdrowia – jak skutecznie wdrożyć nową regulację?

Z dniem 25 września 2024 weszła w życie ustawa o ochronie sygnalistów. Nowa regulacja prawna ma na celu ochronę osób dokonujących zgłoszeń naruszeń prawa w organizacji, w tym w podmiotach leczniczych. Dzięki zapewnieniu sygnalistom bezpiecznego sposobu dokonywania zgłoszeń, w organizacji mogą zostać podjęte działania następcze, które mogą uchronić podmiot leczniczy przed poważnymi konsekwencjami.

Kim jest sygnalista?

Sygnalista to osoba zgłaszająca nieprawidłowości, jakie mogą mieć miejsce w podmiocie leczniczym. Może być to każda osoba zatrudniona w podmiocie na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia lub w ramach B2B, a także osoby niezwiązane jeszcze oficjalną nicią stosunku pracy. W szczególności ustawa wymienia:

• stażystę, wolontariusza, czy praktykanta.
• obecnego, byłego lub tymczasowego pracownika,
• osobę wykonującą pracę pod nadzorem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy,
• uczestnika negocjacji poprzedzających zawarcie umowy,
• kandydata do pracy,

Przedmiot zgłoszenia sygnalisty

Zgłoszenia sygnalistów mogą dotyczyć działań lub zaniechań, występujących w podmiocie leczniczym, które są niezgodne z prawem lub mają na celu obejście przepisów prawa. Ustawa o ochronie sygnalistów precyzyjnie określa obszary, w których mogą pojawić się naruszenia. Należą do nich m.in.:

• korupcja, czyli wszelkie działania mające na celu uzyskanie nieuczciwych korzyści,
• niewłaściwe zamówienia publiczne, które mogą obejmować manipulacje przy przetargach czy niezgodności z procedurami,
• naruszenia zdrowia publicznego, obejmujące działania, które mogą zagrozić zdrowiu ludności,
• brak systemu ochrony prywatności i danych osobowych, co może prowadzić do nielegalnego przetwarzania lub udostępniania danych osobowych.

W zależności od działalności danego podmiotu, katalog tych naruszeń może zostać poszerzony, aby uwzględnić specyficzne sytuacje, które mogą nie być wprost wymienione w ustawie.

Kto musi wdrożyć nowe przepisy?

Obowiązek wdrożenia nowej regulacji spoczywa na podmiotach leczniczych, które zatrudniają co najmniej 50 osób według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku  Limit ten obejmuje osoby wykonujące pracę na podstawie umów zlecenia, czy umów o współpracę oraz osoby zatrudnione w niepełnym wymiarze czasu pracy w przeliczeniu na pełne etaty.

Procedura zgłaszania – od czego zacząć, aby się nie zgubić?

Aby skutecznie wdrożyć regulację prawną związaną z ochroną sygnalistów należy:

• opracować wewnętrzną procedurę dokonywania zgłoszeń,
• prowadzić rejestr zgłoszeń wewnętrznych,
• określić wewnętrzną jednostkę organizacyjną do przyjmowania zgłoszeń,
• zapewnić anonimowość i ochronę danych sygnalistów ustanawiając tryb postępowania w przypadku takich zgłoszeń,
• przeszkolić pracowników w zakresie nowych procedur i ich praw.

Ochrona Sygnalisty

Osoba, która zdecyduje się zgłosić naruszenie prawa w swojej organizacji, może być spokojna – nie zostaną wyciągnięte względem niej, żadne konsekwencje. Ponadto przysługuje jej szczególna ochrona, w postaci zakazu działań odwetowych ze strony pracodawcy lub zwierzchnika, polegające w szczególności na:

• wypowiedzeniu lub rozwiązaniu bez wypowiedzenia stosunku pracy,
• obniżeniu wysokości wynagrodzenia,
• przeniesieniu na niższe stanowisko pracy,
• mobbingu,
• dyskryminacji

Co grozi za naruszenie ochrony Sygnalisty lub brak wprowadzenia niezbędnych regulacji?

W ustawie  przewidziano kary za stosowanie wobec sygnalisty tzw. działań odwetowych. Działania odwetowe, czyli wszelkie formy represji, dyskryminacji lub zastraszania skierowane przeciwko sygnaliście, mogą być karane:

• grzywną,
• karą ograniczenia wolności do 2 lat,
• karą pozbawienia wolności do 2 lat.

W przypadku, gdy działania odwetowe będą miały charakter uporczywy, kara może zostać zaostrzona do pozbawienia wolności na okres do 3 lat. Przepisy te mają na celu skuteczną ochronę sygnalistów przed represjami i zapewnienie im bezpieczeństwa w związku z ujawnianiem nieprawidłowości.

Podmiot, który nie wprowadzi w swojej organizacji procedury mającej na celu ochronę sygnalistów lub procedura będzie niezgodna z wymaganiami ustawy, podlega karze grzywny do 5.000 zł.

Kancelaria F/K Legal na co dzień wspiera lekarzy oraz podmioty lecznicze w przygotowaniu niezbędnych procedur wewnętrznych. W razie potrzeby konsultacji lub uzyskania wsparcia w tym temacie, zapraszamy do kontaktu.

Autorzy

Maciej Mrożewski