Monitoring wizyjny pomieszczeń, w których udzielane są świadczenia zdrowotne – czyli  jak uniknąć naruszeń praw pacjentów i niepotrzebnej kontroli?

Monitoring wizyjny – zmiany w przepisach od kiedy?

W ubiegłym roku weszła w życie zmiana przepisu art. 23a ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (dalej: u.d.l.), dotyczącego stosowania monitoringu wizyjnego na terenie podmiotów leczniczych. Zdecydowano się na rozszerzenie katalogu pomieszczeń, w których monitoring wizyjny może być zamontowany i stosowany bez konieczności uzyskania zgody pacjenta. Powyższe rozwiązanie wzbudziło wątpliwości Rzecznika Praw Obywatelskich, do którego wpłynęły skargi wskazujące, że nowe przepisy nadmiernie ingerują w prawo do prywatności i ochronę danych osobowych pacjentów. Wprowadzona zmiana umożliwia bowiem stosowanie kamer w pomieszczeniach, w których udzielane są świadczenia zdrowotne, bez konieczności wskazywania odrębnej podstawy prawnej.

Wątpliwości Rzecznika Praw Obywatelskich odnośnie zmian przepisów monitoringu.

Rzecznik Praw Obywatelskich skierował w tej sprawie zapytanie do Ministra Zdrowia. W udzielonej odpowiedzi z dnia 05.07.2024 r., Ministerstwo Zdrowia wskazało, że wbrew wątpliwościom RPO, zasadniczym celem wdrożenia wspomnianej zmiany była konieczność zwiększenie poziomu bezpieczeństwa pacjentów. W ocenie Ministerstwa Zdrowia, przyjęte rozwiązanie przewiduje określone ograniczenia, które mają zagwarantować, że monitoring wizyjny tych pomieszczeń będzie wykorzystywany tylko w niezbędnym zakresie.

https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-monitoring-pomieszczenia-swiadczenia-zdrowotne-mz-odpowiedz

Jakie pomioty lecznicze mogą skorzystać z nowej regulacji dotyczącej monitoringu?

Do czasu nowelizacji, możliwość objęcia monitoringiem pomieszczeń, w których są udzielane świadczenia zdrowotne była zarezerwowana wyłącznie do przypadków ściśle wskazanych w przepisach odrębnych (art. 23a ust. 1 pkt 2) u.d.l.), np. pomieszczenie przeznaczone do izolacji na  oddziale psychiatrycznym, czy pomieszczenia zespołu porodowego.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 23a ust. 1 pkt 3) u.d.l., obowiązującym od 06.09.2023 r., Kierownik podmiotu wykonującego działalność leczniczą może zdecydować się na objęcie obserwacją pomieszczeń w których są udzielane świadczenia zdrowotne, mimo braku odrębnej podstawy prawnej.

Powyższa możliwość została jednak przedmiotowo ograniczone wyłącznie do ściśle określonych rodzajów podmiotów leczniczych:

• szpitali,
• zakładów opiekuńczo-leczniczych,
• zakładów pielęgnacyjno-opiekuńczych,
• zakładów rehabilitacji leczniczej i hospicjów.

Co więcej, muszą zostać spełnione również dodatkowe przesłanki:

• Kierownik podmiotu leczniczego powinien zweryfikować, czy stosowanie monitoringu w tych pomieszczeniach jest rzeczywiście konieczne w procesie leczenia pacjentów lub do zapewnienia im bezpieczeństwa;
• do Regulaminu organizacyjnego podmiotu leczniczego powinny zostać  wprowadzone stosowne zmiany, uwzględniające rozszerzenie katalogu pomieszczeń objętych monitoringiem;
• obserwacja pomieszczeń ma odbywać się za pomocą urządzeń umożliwiających rejestrację obrazu;
• sposób realizacji monitoringu powinien uwzględniać konieczność poszanowania intymności i godności pacjenta,
• przekazywanie obrazu z monitoringu powinno odbywać się w sposób uniemożliwiający ukazywanie intymnych czynności fizjologicznych, potrzebę zastosowania monitoringu w danym pomieszczeniu oraz konieczność ochrony danych osobowych.

Należy zatem pamiętać, że z nowej możliwości przewidzianej w art. 23a ust. 1 pkt 3) u.d.l. nie będą mogły skorzystać podmioty realizujące świadczenia w trybie ambulatoryjnym m.in. przychodnie, poradnie, czy prywatne gabinety lekarskie. W tych wypadach obowiązywać będą dotychczasowe regulacje.

Co grozi za stosowanie monitoringu niezgodnie z przepisami?

Sposób stosowania monitoringu na terenie podmiotów leczniczych jest częstych przedmiotem kontroli, nie tylko ze strony Rzecznika Praw Pacjenta, ale również organu rejestrowego (np. Wojewody).  Nie jest wykluczona również osobna weryfikacja ze strony Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Warto podkreślić, że to Kierownik podmiotu leczniczego odpowiada  za wykorzystywanie monitoringu zgodnie z przepisami prawa.

Nieprawidłowości w zakresie stosowania monitoringu mogą być uznane za naruszenie zbiorowych praw pacjenta, co wiąże się z ryzykiem nałożenia na podmiot leczniczy przez Rzecznika Praw Pacjenta kary pieniężnej nawet do 500 000 złotych. Nie można również wykluczyć roszczeń indywidualnych pacjentów związanych z naruszeniem ich prawa do intymności i godności.

W opublikowanym w dniu 19.09.2024 r. raporcie NIK w przedmiocie przestrzegania praw pacjenta w systemie ochrony zdrowia stwierdzono, że przejawem ograniczenia prywatności pacjenta jest nieuzasadnione i nadmierne stosowanie monitoringu wizyjnego przez podmioty lecznicze. Nieprawidłowości w zakresie stosowania monitoringu stwierdzono w przypadku 18% podmiotów leczniczych objętych kontrolą NIK.

https://www.nik.gov.pl/najnowsze-informacje-o-wynikach-kontroli/prawa-pacjenta-nadal-lamane.html

Jak uniknąć naruszeń i jak się przygotować na ewentualną kontrolę?

Osoby zarządzające placówką medyczną powinny zweryfikować:

1. czy funkcjonujący w podmiocie leczniczym system monitoringu jest stosowany zgodnie z obowiązującą regulacją prawną;
2. czy w Regulaminie organizacyjnym podmiotu leczniczego zostały zamieszczone postanowienia dotyczące monitoringu wizyjnego oraz, czy ich treść jest aktualna (m.in. czy odpowiada rzeczywistej ilości oraz lokalizacji wykorzystywanych kamer);
3. czy osoby, które mają dostęp do nagrań z kamer monitoringu wizyjnego posiadają stosowne upoważnienia, oraz czy nagrania z kamer są przechowywane zgodnie wymogami prawnymi;
4. czy informacja dotycząca stosowanego w podmiocie leczniczym monitoringu wizyjnego została podana do wiadomości pacjentów w sposób przewidziany przepisami prawa tj. przez ich wywieszenie w widoczny sposób w miejscu udzielania świadczeń oraz na stronie internetowej podmiotu wykonującego działalność leczniczą i udostępnienie w Biuletynie Informacji Publicznej (w przypadku podmiotu obowiązanego do jego prowadzenia).

Kancelaria prawna oferuje kompleksowe wsparcie, obejmujące między innymi przygotowanie odpowiedniej dokumentacji w zakresie stosowania monitoringu wizyjnego, jak również doradztwo związane z wprowadzeniem lub rozszerzeniem systemu obserwacji pomieszczeń w podmiotach leczniczych.

Warto skontaktować się w celu omówienia szczegółów.

Autorzy

Natalia Zbrojewska